Op 11 januari 2016 heb ik een bezoek gebracht aan de archeologische opgravingen aan de Ugchelseweg 11. Dat is de plaats waar vroeger de Tiemensmolen en later de nieuwe en oude Olijfant molens stonden.Hier het nog steeds aanwezige pand van de Oude Olijfant. Het wordt gerestaureerd en zal als enige herinnering van deze historische plaats overblijven.
Enkele verzamelde balken van de molenloop. Er werden ook erg veel scherven gevonden. Veel van Maastrichts porcelijk van ca. 1870. Daarnaast veel pijpekoppen en die waren in goede staat omdat ze in water hadden gelegen en bedekt waren door zand.
Het oude gebouw dat blijft staan heeft een indrukwekkende houten zolder. Het is hier slecht te zien maar hopelijk wordt het in de toekomst goed gerestaureerd.
Er is in het verleden ook nog heel wat gedaan om het niet te laten instorten.. Dat zal wel nodig geweest zijn.
Tussen de goot en het gebouw was een oude muur te zien met wat nisjes in de muur. Het nut ontging me. Het leken wel treden. Misschien uitsparingen voor een trap.
Een iets scherpere foto van dezelfde plek.
Uit de archieven van Hardonk had ik een aantal plattegronden gevonden en op een van die overzichten was een cirkel met ee kruis getekend. De archeologen hebben dat ook maar eens bekeken en vonden dit ronde vloertje. Onbekend doel en uit later tijden. Misschien gebruikt als opslag voor chemische middelen. Het was zeker geen put en ook geen schoorsteen.
Achter de ronde ruimte was een vierkant gebied waar zich allerlei chemische stoffen bevonden. Dat duidt toch wel op opslag van gevaarlijke en bijtende stoffen voor de wasfabriek. Misschien is het witte spul op de bodem wel zeep.
De opgravingen zijn nu bijna klaar en hier is nog een overzichtsfoto van de molengoot.
Laatste overzicht van de funderingen tussen de goot en het gebouw.
Blik op de mogelijke plek van de schoorsteen.
In deze bult bevinden zich nog heel wat scherven. Op 15 januari 2016 ben ik nog eens wezen kijken maar toen was alles weggehaald en uitgegraven. De grond werd gezuiverd en is nu kaal. Een stukje belangrijke geschiedenis van Apeldoorn is helaas verdwenen. Wat rest zijn de foto's en de rapporten.
De personen op dit gebrandschilderde raam zijn Albert en Johanna Cornelissen.
Het raam is in 1939 door het personeel geschonken ter gelegenheid van het 50 jarig bestaan van de Oude Olifant.
Het raam is aan het CODA geschonken.
Het raam is in 1939 door het personeel geschonken ter gelegenheid van het 50 jarig bestaan van de Oude Olifant.
Het raam is aan het CODA geschonken.
Op dit oude kaartje uit het archief van de Apeldoornse historicus Hardonk is te zien waar de Tiemensmolen heeft gelegen en hoe de oude loop van de beken liep. De datering van het kaartje is niet gegeven maar zal vermoedelijk in de 18de eeuw zijn. Wellicht 1708 maar dat moet ik nog eens uitzoeken (als ik tijd heb ;-) Tussen de Lieremolen, die aan de Hoenderparkweg lag en de Tiemensmolen is het eerder genoemde ronde gebouwtje getekent. Het handschrift in het plaatje is van hardonk dus is het misschien overgetekent en aangevuld door Hardonk uit een eerdere tekening.
Hier een oud tekeningetje eveneens uit het archief van Hardonk. Echter wel met het hanschrift van een oudere bron.
Een blik in de richting waar vroeger de Ugchelse beek vandaan kwam. Wat opvalt is dat er nog steeds oude bomen langs de oorspronkelijke loop staan.
Links van de molen een blik op het opgravingsterrein.
Aan de andere kant van de Winkewijerd, die in dit gebied parallel aan de Ugchelse beek stroomt, kunnen we de achterkant van het terrein overzien. Hier kun je komen als je vanaf de zaak van Meijerink het pad langs de beek volgt.
Nog even een tussendoortje op het terrein.
Links de Oude Oliefant en restanten van het bijgebouw met funderingen.
Ik was niet de einige geinteresseerde. De 2de molenaar van de Wenumse watermolen was er ook om de archeologen te helpen met advies over de plek van het rad en andere zaken. We zijn beide lid van de Bekenstichting en dat schept een band ;-)
De archeologen van RAAP waren druk aan het graven. Ze hadden helaas niet veel tijd voor de opgraving en dat was wel jammer.
Op de achtergrond de Rabobank en het politiegebouw.
Op deze dag werd er vooral aan de oppervlakte gegraven en vloeren en fundamenten vrijgelegd.
Nog even een blik richting de oorspronkelijke loop van de Ugchelse beek. Deze is later ter plekke van de bomen op de achtergrond afgebogen en "ontlast" zich in de Winkewijerd.
Een fundament van het oude wasserijgebouw. Er stonden nogal wat zware wasmachines en die zullen ongetwijfeld zware fundamenten nodig gehad hebben.
Hetzelfde fundament met een restant van de vloer.
Ooit was dit gebouw het woonhuis van de familie Cornelissen maar in 1925 werd het omgebouwd tot wasserij en is er een schoorsteen gebouwd. Hier liggen waarschijnlijk de restanten van die schoorsteen.
Nadat de graafmachine voorzichtig de oude beekloop heeft vrijgemaakt zien we de plek waar het rad ooit heeft gelegen met de molengoot.
Nog even stroomopwaarts.
En stroomafwaarts. Het regende helaas maar er was ook wat kwel uit de bodem.
Het nut van deze kleine kamer was niet helemaal duidelijk. Misschien maakte het onderdeel uit van de fundering voor de wasmachines. Ik ben benieuwd naar het rapport van de archeologen.
En weer zo'n verrassend klein kamertje. Misschien werd het gebruikt voor aan- of afvoer van proceswater voor de wasmachines.
Hier een zijaanzicht van de watergoot. De grijze dichtgemetselde plek in de zijmuur van de watergoot was ongetwijfeld de plek waar ooit een waterrad zijn as had. De ruimtes ervoor werden waarschijnlijkgebruikt voor de overbrenging naar de bakken waar het papier werd geproduceerd. Zo'n ruimte waar de as voor de overbrenging naar de "koningsspil" diende heette ook wel de Hel. Ik denk dat je er ook niet wilde zijn ;-)
Nog even een overzicht van de plek waar de moloengoot was.
Stroomopwaarts was er niet veel te ontdekken. Hier hebben een paar betonnen bakken gelegen waar chemicalien werden gedaan voor de wasserij. Er is wel veel nostalgie voor deze plek maar in de praktijk zal het voor veel verontreiniging hebben gezorgd. Stroomafwaarts bij de Grift schuimde het water nogal.
De archeologen hebben de verkleuringen in de bodem goed in kaart gebracht.
Nogmaals de dwarsdoorsnede van de bodem.
Afzettingen in de beekloop?
Wel een mooi overzicht maar ook veel raadsels.
Archeoloog Martin Schabbink aan het werk in de molengoot.
De molengoot was duidelijk in meerdere fasen opgebouwd. De onderste laag was nogal oud en zal 18de eeuws of ouder zijn geweest. Afwachten maar tot het rapport duidelijkheid geeft. De oorspronkelijke Tymensmolen is ca. 1618 gebouwd maar misschien is er in die tijd eerst van hout gebruik gemaakt.
Stroomafwaarts in de goot ligt er een afwateringsbuis. In vroeger tijden was de beek open maar later is hij overkluisd.
De molen was een zgn. bovenslagrad en had daarom een molenloop waar vandaan het water op het rad stroomde. Er waren nogal wat eiken palen die dienden als fundering voor het houten schot van de molenloop. Aan de bovenkant waren ze verrot maar de punten waarmee ze in de zanderige bodem werden gedreven waren erg goed behouden.
Er waren verschillende kleine openingen in de molengoot. Deels gevuld met as.
Een van de twee assistenten van de archeoloog stak haar hand door zo'n opening.
Even denken... Waar zou dat gat toch voor zijn? Misschien ook voor afvoer van afvalstoffen. Dat kun je misschien zo diep mogelijk doen. Door de stroming wordt het wel meegezogen.
Na het verwijderen van de as blijkt het gat netjes vierkant te zijn.
Bij de afvoerbuis stroomafwaarts in de molenloop wordt inn de regen verder gewerkt en de situatie in kaart gebracht.
Rechts midden in de molengoot bij de rechterarm van de archeoloog zien we een gemetselde steunbalk waar ooit het rad gesteund moet zijn geweest.
Powered by Phoca Gallery