OUDE KERK LOOLAAN (Afgebrand in 1890)

Toen in de eerste helft van de vorige eeuw Z.M. Koning Willem I het besluit genomen werd, om aan de Nederl. Hervormde Gemeente te Apeldoorn en het Loo een nieuw kerkgebouw te schenken, werd de plaats waar dat gebouw zou verrijzen, lang niet door allen goedgekeurt, zoo geheel buiten het dorp, terwijl er in het dorp toch ruimte genoeg was.
Neen‚ dat was niet goed te praten. Alleen de reden, dat  zij voor de bewoners van het Loo beter gelegen kwam te staan, was te bllijken, want de naam der gemeente was toch van ouds: Ned. Hervormde Gemeente te Apeldoorn en het Loo. En ook daarom besloot de Koning tot die plek, en achteraf gezien, was er ook geen schooner en beter plaats te vinden.
De bouwgrond, toen nog woest en ledig, werd aangekocht, de plaats waar nu de kerk met beide pastoriën en Irene staan, met omliggende kerkeboschjes, kostte, alles te zamen, de luttele som van f 300,-, zegge drie honderd gulden, toen een hooge prijs, omdat het voor den Koning was.
De plannen werden ontworpen door den architect Springer van Amsterdam en de bouw werd opgedragen aan den aannemer G. van Berkum te Arnhem.
De eerste steen werd gelegd op dan tweeden Mei 1840 en de inwijding had plaats op den víjfden Juni 1842.
Ds. A. Roelofs, de eenige predikant toentertijd, hield de feestrede naar aanleiding van Mattheus 21 vers 13.
Koning Willem I, die intusschen den achtsten October 1840 afstand van de regeering had gedaan, was met zijn gemalin. Prinses Marianne, en Prins Albert van Pruisen, bij de inwijding tegenwoordig.
Deze kerk was een waarlijk vorstelijk en laatste geschenk van den eersten Koning aan zijn geliefd Apeldoorn.
Op 12 December 1844 overleed de grijze Vorst te Berlijn, waar hij vertoefde, en werd te Delft begraven.
De Hervormde Gemeente was blijde en trotsch met dit prachtige gebouw, hetwelk een sieraad was van ons dorp.
Van buiten was het eenvoudig, in eenigszins Griekschen stijl opgetrokken. De hoofdingang. naar de zijde van het Loo,  bestond uit een fronton. gedragen door vier kloeke pilaren; de ramen waren rondbogen en het dak werd in het midden gekroond door een houten toren met luidklok en uurwerk.
Van binnen was het een indrukwekkende ruimte in kruisvorm, zonder gaanderíjen. met ronde_ of tongewelven. Het dak werd gedragen door vier maal vier zware Corintische zuilen.
Een sieraad der kerk was het prachtige orgel, geheel in wit met goud, en versierd met reuzengroote bazuin-blazende engelen.
Van dit orgel werd beweerd (gelijk van meerdere orgels in ons land), dat het het schoonste was, behalve het beroemde orgel in Haarlem.
De Koningsbank en preekstoel weren deftig. doch eenvoudig, met sobere versiering, van eikenhout.