Kort geleden besloot ik om de stuwwal ten zuiden van het Leesten eens wat beter te onderzoeken. De reden was dat ik wat meer wilde weten over de ijslobben van de ijstijd Het Saalien, die verantwoordelijk zijn voor het ontstaan van de Gelderse Vallei en de IJsselvallei.
Het gebied waar mijn interesse naar uitging is aangeduidt met "Putten".
Voor dat onderzoek maakte ik gebruik van het Actueel Hoogtebestand Nederland (www.ahn.nl). Een erg mooie manier om de hoogteverschillen in een landschap te bekijken.
Kaart van de ahn met het punt waar mijn interesse naar uitgaat
Na het inzoomen op de kaart zag ik tot mijn verbazing naast een aantal "gewone" ijzerkuilen een rij andere kuilen op regelmatige afstand van elkaar.
Uitsnede van de ahn kaart met de putten waarover het in dit artikel gaat. Linksonder een ijzerkuil.
De rij kuilen hield hier echter niet op. Ze lagen nog verder zuid-westelijker op de stuwwal in een lange rij dwars op een aantal ijzerkuilen.
Om het gebied wat beter te kunnen localiseren zijn er ook nog enkele andere kaarten van interesse.
Uiteraard heb ik bij diverse personen nagevraagd of zij er iets over konden vertellen. Een vriend van het IVN die het gebied goed kent. Twee mensen van de Archeologische Werkgroep Apeldoorn (AWA), twee archeologen van de Gemeente Apeldoorn en een medewerker van de afdeling Cultuur. Daarnaast uiteraard ook een aantal boswachters van Staatsbosbeheer en een neef die als bosbouwer het gebied erg goed kent.
Helaas had niemand een antwoord op de vraag waarvoor en wanneer deze merkwaardige rij kuilen gegraven zijn.
Het probleem dat ik had was dat er nogal wat teken in dat gebied zijn en daarom was het niet bijzonder verstandig om het bos in te trekken. Toch heeft een vriend van mij (sportclub Philip Indoor Sport Vereniging) het gewaagd en de plek bezocht. Hij bevestigde de aanwezigheid van de kuilen en meldde:
" De kuilen liggen er heel regelmatig om de ca. 5 meter, iets van 1,5 meter doorsnee aan de bovenkant, beetje vierkant/rechthoekig, taps toelopend naar beneden, zo'n 75 cm diep, en niet zo vreselijk oud gezien de jonge bomen die er hier en daar in staan (10 - 20 jaar?)".
Wat zijn het zeker niet?
Schutterputjes lijken het ook niet te zijn en het zijn zeker geen ijzerkuilen. Ook zijn het geen gaten voor een hek dat er uiteindelijk niet is gekomen. Een vriend suggereerde dat er misschien bomen met kluit en al uit het bos zijn gehaald. Dat zou de vorm en de diepte van de kuilen verklaren. De hoogte en de ontoegankelijkheid van het terrein maken dat echter zeer onwaarschijnlijk. De benodigde machines kunnen daar niet geweest zijn en het is ook niet logisch om dat zover van de paden gedaan te hebben. Ook werd er gesuggereerd dat het misschien grindgaten waren omdat er in die omgeving inderdaad grind gegraven werd." Vroeger werd er op de Veluwe wel aan grindwinning gedaan. Op de stuwwallen waren er glaciale afzettingen van grind dat aan de oppervlakte lag/kwam en door bedrijfjes en op particuliere basis gewonnen werd. Dit ziet er wel systematisch uit."
Kortom het was een raadsel. Als zelfs de boswachters van Staatsbosbeheer het niet weten is het lastig maar het geeft wel een indicatie dat er of iets illegaals is gebeurt of iets in een ver verleden.
De resterende mogelijkheden waren in eerste instantie grindgaten, granaatinslagen uit WOII, aliens, een eenpotige mastodont of misschien schatgravers die er op zoek zijn geweest naar "het geheim van het Spelderholt".
Of had ik misschien iets over het hoofd gezien?
Op 23 juli 2021 heb ik toch maar een bezoek aan het gebied gebracht. Ik kon mijn nieuwsgierigheid niet meer bedwingen en nam voorzorgen tegen de teken, de eikenprocessierups en de dorst.
Op mijn oude stalen ros, een acculoze gazelle trok ik via de Otterloseweg, de lange bult op naar de stuwwal achter het Leesten. Na daarna een paar kilometer langs rulle lastige bospaadjes gefietst en gelopen te hebben kwam ik met de hulp van mijn gps apparaat bij de bewuste plek aan.
Al snel zag ik de putten in een lange symetrische rij richting de eerste ijzerkuil.
In een van de putten heb ik een klein gaatje gegraven en dat uiteraard weer netjes dichtgemaakt. Op de bodem lag een circa 20 cm dikke humuslaag en daaronder al direct schrale onberoerde grond.
De optie van grindgaten werd al snel uitgesloten. Er was geen spoor van grind in het gebied te bekennen. Ook granaatinslagen waren zeer onwaarschijnlijk al kon ik dat niet bevestigen met een metaaldetector.
Ik moest aan Jacob Moerman denken die in de 30-er jaren van de vorige eeuw uitgebreid onderzoek naar ijzerkuilen heeft verricht en kon eigenlijk maar tot een enkele conclusie komen.
Hier was sprake van een groot aantal proefputten. Hoogstwaarschijnlijk om te onderzoeken of er naast de bestaande ijzerkuilen nog meer aanwezig waren. Moerman had al gezien dat sommige ijzerkuilen gepaard waren en daarom was dit een logische actie voor hem om dat te onderzoeken. Ook wilde hij graag klapperstenen oogsten voor zijn experimenten met zelfgemaakte ijzerovens. In zijn artikel uit 1928 over "De ijzerkuilen op de Veluwe", dat ik inmiddels ook op mijn website in dit artikel geplaatst heb, meldde hij al dat er in het Spelderholt veel ijzervoorkomens waren.
Daarbij komt ook nog dat Moerman met een grote groep gravers in dit gebied al archeologisch onderzoek heeft gedaan. Dat is door Chris Nieuwenhuis mooi verteld in het onderstaande youtube filmpje. Mogelijk heeft Moerman diezelfde gravers gebruikt voor deze putten. Er is waarschijnlijk niets aangetroffen dus zal hij het later niet verder vermeld hebben.
Kortom.. Wat mij betreft is het raadsel opgelost. Proefputten van Jacob Moerman uit de 30-er jaren van de vorige eeuw. Lang onontdekt maar dankzij ahn.nl teruggevonden.
Hieronder nog een aantal foto's die ik naar en bij het gebied heb gemaakt.
Onderweg vanaf de Otterloseweg kwam ik langs een Koningslinde die recent (1997) geplant is.
Vanaf het pad zien we de eerste gaten al liggen.
Kijkje in het eerste gat.
Verder naast de boom liggen nog meer kuilen.
In deze kuil heeft een boom een plek gevonden.
Ook deze kuil is bezet door een boom.
De rij kuilen gaat verder. Achteraan zien we al een ijzerkuil.
De laatste kuil aan de rand van de ijzerkuil.
De ijzerkuil noordwaarts gezien.
In een van de kuilen heb ik een gaatje gegraven.
Op de schop ligt de aarde die zich onder de humuslaag bevond.
« Prev Next